Akordeon jest instrumentem muzycznym zaliczanym do grupy aerofonów wolnych. W niniejszym wpisie przedstawię podstawowe informacje o jego budowie oraz procesie powstawania dźwięku.

Klasyfikacja

Na poniższym rysunku przedstawiono klasyfikację instrumentów muzycznych opracowaną wspólnie przez Curta Sachsa oraz Erica M. von Hornbostela. Klasyfikację sporządzono na podstawie mechanizmu wytwarzania dźwięku.

Akordeon należy do rodziny instrumentów aerofonów wolnych. Powietrze pochodzi z zewnątrz instrumentu. Dźwięki są wytwarzane za pomocą stroików nie posiadających rur piszczałkowych [1].

Ogólna budowa

W ogólności, akordeon klawiszowy składa się z trzech głównych części:

Akordeony mogÄ… być różnej wielkoÅ›ci – od 12 do 185 basów. Typowy akordeon 120 basowy ma 3, 4 gÅ‚osy i waży okoÅ‚o 10kg. W zależnoÅ›ci od typu akordeonu, konfiguracja regestrowa bÄ™dzie odmienna.

Poniższy schemat przedstawia główne elementy budowy akordeonu.

Klawiatura

W akordeonie klawiszowym, część klawiszowa znajduje się po prawej stronie instrumentu z umieszczoną standardową klawiaturę fortepianową. Składa się ona z klawiszy białych (tony) i czarnych (półtony) uporządkowanych chromatycznie. W przeciwieństwie do akordeonu guzikowego, który posiada guziki rozmieszczone w rzędach.

Za pomocą klawiatury można wytwarzać pojedyncze dźwięki jak i również złożone (akordy). Akord jest kompozycją co najmniej trzech różnych co do wysokości dźwięków.

Miech

Miech jest ulokowany na środku instrumentu, pomiędzy stroną klawiszową i basową. Służy on do wytwarzania prądu powietrza, który przepływając przez stroiki generują dźwięk. Miech ma także bardzo duże znaczenie w artykulacji dźwięków.

Bas

Część basowa znajduje się po lewej stronie instrumentu. Składa się z guzików basowych, odpowiedzialnych za wytwarzanie tonów o niskiej częstotliwości.

Guziki basowe sÄ… uÅ‚ożone w szeregach (pionowa kolumna) oraz w rzÄ™dach (poziomy wiersz). Poprzez guziki w dwóch pierwszych rzÄ™dach, wydobywane sÄ… dźwiÄ™ki pojedyncze – podstawowe. Natomiast w kolejnych rzÄ™dach w ramach danego szeregu, dźwiÄ™ki zÅ‚ożone pochodzÄ…ce od dźwiÄ™ku podstawowego. DźwiÄ™ki basowe sÄ… uÅ‚ożone w porzÄ…dku kwintowym, czyli odlegÅ‚ość pomiÄ™dzy dźwiÄ™kami jest równa kwincie czystej (5 półtonów).

Poniższy schemat przedstawia rozłożenie guzików w akordeonie 120 basowym.

Proces powstawania dźwięku

Akordeon składa się z chromatycznie ułożonych stroików tworząc głos. Na skutek ruchu miechem, powietrze jest tłoczone przez odpowiednie stroiki. Pobudzone one w drgania, powodują wydobycie dźwięku na danej częstotliwości. Stroiki są osadzone w ramce stroika. Ramka stroika posiada dwa stroiki o jednakowej częstotliwości, w której każdy stroik bierze udział w procesie powstawania dźwięku tylko w jedną stronę ruchu miechem. Podczas rozciągania miecha, powietrze przepływa przez tylko jeden stroik. W sytuacji odwrotnej, podczas zwijania miecha, powietrze przepływa przez drugi stroik. Po drugiej stronie ramki zamocowany jest wentyl, aby zapewnić, że w jednej chwili powietrze przepływa przez tylko jeden stroik na danej ramce.

Stroiki przelotowe

Poniższe schematy przedstawiają stroik oraz ramkę stroika. Rysunki na podstawie [2].

Regestry

Regestr to specjalny mechanizm, dzięki któremu można zmieniać barwę wytwarzanego dźwięku. Przełączanie regestru, spowoduje aktywowanie odpowiednich kombinacji głosów w akordeonie i w efekcie zmianę barwy dźwięku. Na przykład mając ustawiony regestr podstawowy, generowany dźwięk będzie zgodny z zapisem nutowym uderzanego klawisza. Natomiast wybierając regestr wielo-głosowy, uderzenie danego klawisza może generować dźwięki nawet w 3 oktawach jednocześnie (w zależności od rodzaju akordeonu).

Wybór odpowiedniego regestru powinien zależeć od rodzaju wykonywanej melodii. Przykładowo, utwór typu Walc będzie najlepiej brzmiał z aktywnym regestrem stroju francuskiego (głos podstawowy + 2 głosy strojone lekko poniżej i powyżej głosu podstawowego).

Regestry klawiszowe

Przełączniki regestrów klawiszowych są umieszczane tuż nad klawiaturą. Są one odpowiedzialne za zmianę głosów po stronie klawiszowej. W zależności od wielkości akordeonu, ich liczba oraz kombinacje będzie zróżnicowana.

Poniższa tabela przedstawia przykładowe oznaczenia regestrowe mojego akordeonu Horch 120bas oraz rzeczywiste brzmienie dla dźwięku C5.

Symbol	Brzmienie	Opis
		GÅ‚os podstawowy
		Głos oktawy obniżonej
		Dwa głosy: podstawowy, oktawy obniżonej
		Trzy głosy: podstawowy, tremolo dolne i górne
		Dwa głosy: podstawowy, tremolo dolne
		Dwa głosy: podstawowy, tremolo górne
		Cztery głosy: podstawowy, oktawę obniżony, tremolo dolne i górne

Regestry basowe

Przełączniki regestrów basowych są umieszczone nad guzikami basowymi.

Poniższa tabela przedstawia przykładowe oznaczenia regestrowe oraz rzeczywiste brzmienie dla dźwięku E.

Symbol	Brzmienie	Opis
		GÅ‚os podstawowy
		Dwa głosy: podstawowy, oktawy obniżonej
		Trzy głosy
		Cztery głosy

Bibliografia

Podsumowanie

W tej części artykułu przedstawiłem podstawowe informacje o akordeonie. Zapraszam do następnej części, gdzie będzie pokazana charakterystyka dźwięku z uwzględnieniem mechanizmu regestrowego.

---

---

Podobne artykuły