Akordeon jest instrumentem muzycznym zaliczanym do grupy aerofonów wolnych. W niniejszym wpisie przedstawię podstawowe informacje o jego budowie oraz procesie powstawania dźwięku.

Klasyfikacja

Na poniższym rysunku przedstawiono klasyfikację instrumentów muzycznych opracowaną wspólnie przez Curta Sachsa oraz Erica M. von Hornbostela. Klasyfikację sporządzono na podstawie mechanizmu wytwarzania dźwięku.

Klasyfikacja instrumentów muzycznych
Klasyfikacja instrumentów muzycznych wg Curta Sachsa oraz Erica M. von Hornbostela

Akordeon należy do rodziny instrumentów aerofonów wolnych. Powietrze pochodzi z zewnątrz instrumentu. Dźwięki są wytwarzane za pomocą stroików nie posiadających rur piszczałkowych [1].

Ogólna budowa

W ogólności, akordeon klawiszowy składa się z trzech głównych części:

  • Część klawiszowa
  • Miech
  • Część basowa

Akordeony mogÄ… być różnej wielkoÅ›ci – od 12 do 185 basów. Typowy akordeon 120 basowy ma 3, 4 gÅ‚osy i waży okoÅ‚o 10kg. W zależnoÅ›ci od typu akordeonu, konfiguracja regestrowa bÄ™dzie odmienna.

Poniższy schemat przedstawia główne elementy budowy akordeonu.

Ogólna budowa akordeonu
Ogólna budowa akordeonu
  1. Klawiatura
  2. Regestry klawiszowe
  3. Miech
  4. Guziki basowe
  5. Regestry basowe

Klawiatura

W akordeonie klawiszowym, część klawiszowa znajduje się po prawej stronie instrumentu z umieszczoną standardową klawiaturę fortepianową. Składa się ona z klawiszy białych (tony) i czarnych (półtony) uporządkowanych chromatycznie. W przeciwieństwie do akordeonu guzikowego, który posiada guziki rozmieszczone w rzędach.

Akordeon, klawiatura klawiszowa
Klawiatura akordeonu klawiszowego

Za pomocą klawiatury można wytwarzać pojedyncze dźwięki jak i również złożone (akordy). Akord jest kompozycją co najmniej trzech różnych co do wysokości dźwięków.

Można wyróżnić następujące typy akordów:

  • Akordy – trójdźwiÄ™ki
  • Akordy septymowe
  • Akordy zmniejszone

Miech

Miech jest ulokowany na środku instrumentu, pomiędzy stroną klawiszową i basową. Służy on do wytwarzania prądu powietrza, który przepływając przez stroiki generują dźwięk. Miech ma także bardzo duże znaczenie w artykulacji dźwięków.

Bas

Część basowa znajduje się po lewej stronie instrumentu. Składa się z guzików basowych, odpowiedzialnych za wytwarzanie tonów o niskiej częstotliwości.

Guziki basowe sÄ… uÅ‚ożone w szeregach (pionowa kolumna) oraz w rzÄ™dach (poziomy wiersz). Poprzez guziki w dwóch pierwszych rzÄ™dach, wydobywane sÄ… dźwiÄ™ki pojedyncze – podstawowe. Natomiast w kolejnych rzÄ™dach w ramach danego szeregu, dźwiÄ™ki zÅ‚ożone pochodzÄ…ce od dźwiÄ™ku podstawowego. DźwiÄ™ki basowe sÄ… uÅ‚ożone w porzÄ…dku kwintowym, czyli odlegÅ‚ość pomiÄ™dzy dźwiÄ™kami jest równa kwincie czystej (5 półtonów).

Poniższy schemat przedstawia rozłożenie guzików w akordeonie 120 basowym.

Akordeon, schemat guzików basowych
Guziki basowe akordeonu 120-basowego

Oznaczenia rzędów basowych:

  1. basy tercjowe
  2. basy podstawowe
  3. basy durowe
  4. basy molowe
  5. basy septymowe
  6. basy septymowe zmniejszone

Proces powstawania dźwięku

Akordeon składa się z chromatycznie ułożonych stroików tworząc głos. Na skutek ruchu miechem, powietrze jest tłoczone przez odpowiednie stroiki. Pobudzone one w drgania, powodują wydobycie dźwięku na danej częstotliwości. Stroiki są osadzone w ramce stroika. Ramka stroika posiada dwa stroiki o jednakowej częstotliwości, w której każdy stroik bierze udział w procesie powstawania dźwięku tylko w jedną stronę ruchu miechem. Podczas rozciągania miecha, powietrze przepływa przez tylko jeden stroik. W sytuacji odwrotnej, podczas zwijania miecha, powietrze przepływa przez drugi stroik. Po drugiej stronie ramki zamocowany jest wentyl, aby zapewnić, że w jednej chwili powietrze przepływa przez tylko jeden stroik na danej ramce.

Stroiki przelotowe

Poniższe schematy przedstawiają stroik oraz ramkę stroika. Rysunki na podstawie [2].

Stroik przelotowy
Stroik przelotowy
  1. Języczek stalowy
  2. Główka stroika
  3. Otwór do zanitowania stroika
Ramka stroika
Ramka stroika
  1. Otwory przelotowe
  2. Otwory do zanitowania stroików
Ramka z zamocowanymi stroikami
Ramka z zamocowanymi stroikami
  1. Ramka stroika
  2. Nity
  3. Wentyl
  4. Stroik przelotowy

Regestry

Regestr to specjalny mechanizm, dzięki któremu można zmieniać barwę wytwarzanego dźwięku. Przełączanie regestru, spowoduje aktywowanie odpowiednich kombinacji głosów w akordeonie i w efekcie zmianę barwy dźwięku. Na przykład mając ustawiony regestr podstawowy, generowany dźwięk będzie zgodny z zapisem nutowym uderzanego klawisza. Natomiast wybierając regestr wielo-głosowy, uderzenie danego klawisza może generować dźwięki nawet w 3 oktawach jednocześnie (w zależności od rodzaju akordeonu).

Wybór odpowiedniego regestru powinien zależeć od rodzaju wykonywanej melodii. Przykładowo, utwór typu Walc będzie najlepiej brzmiał z aktywnym regestrem stroju francuskiego (głos podstawowy + 2 głosy strojone lekko poniżej i powyżej głosu podstawowego).

Regestry klawiszowe

Przełączniki regestrów klawiszowych są umieszczane tuż nad klawiaturą. Są one odpowiedzialne za zmianę głosów po stronie klawiszowej. W zależności od wielkości akordeonu, ich liczba oraz kombinacje będzie zróżnicowana.

Poniższa tabela przedstawia przykładowe oznaczenia regestrowe mojego akordeonu Horch 120bas oraz rzeczywiste brzmienie dla dźwięku C5.

Symbol Brzmienie Opis
Regestr klawiszowy - podstawowy Regestr klawiszowy - podstawowy GÅ‚os podstawowy
Regestr klawiszowy - obniżony Regestr klawiszowy - obniżony Głos oktawy obniżonej
Regestr klawiszowy - podstawowy, obniżony Regestr klawiszowy - podstawowy, obniżony Dwa głosy: podstawowy, oktawy obniżonej
Regestr klawiszowy - musette Regestr klawiszowy - musette Trzy głosy: podstawowy, tremolo dolne i górne
Regestr klawiszowy - musette dolne Regestr klawiszowy - musette dolne Dwa głosy: podstawowy, tremolo dolne
Regestr klawiszowy - musette górne Regestr klawiszowy - musette górne Dwa głosy: podstawowy, tremolo górne
Regestr klawiszowy - tutti Regestr klawiszowy - tutti Cztery głosy: podstawowy, oktawę obniżony, tremolo dolne i górne

Regestry basowe

Przełączniki regestrów basowych są umieszczone nad guzikami basowymi.

Poniższa tabela przedstawia przykładowe oznaczenia regestrowe oraz rzeczywiste brzmienie dla dźwięku E.

Symbol Brzmienie Opis
Regestr basowy - podstawowy Regestr basowy - podstawowy GÅ‚os podstawowy
Regestr basowy - podstawowy, obniżony Regestr basowy - podstawowy, obniżony Dwa głosy: podstawowy, oktawy obniżonej
Regestr basowy - podstawowy, obniżonyX2 Regestr basowy - podstawowy, obniżonyX2 Trzy głosy
Regestr basowy - tutti Regestr klawiszowy - tutti Cztery głosy

Bibliografia

  1. C. Sachs. Historia instrumentów muzycznych, tłum. Stanisław Olędzki, Kraków, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1989.
  2. W. L. Puchnowski, Szkoła miechowania i artykulacji akordeonowej. Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków, 1980.

Podsumowanie

W tej części artykułu przedstawiłem podstawowe informacje o akordeonie. Zapraszam do następnej części, gdzie będzie pokazana charakterystyka dźwięku z uwzględnieniem mechanizmu regestrowego.


Strona Internetowa

Potrzebujesz Å‚adnej strony internetowej? Zobacz demo na: tej stronie strona internetowa


Podobne artykuły

Komentarze

Jedna odpowiedź do “Budowa akordeonu”

  1. Marek pisze:

    Bardzo ładnie wyłożone podstawowe informacje o akordeonie.Pozdrawiam.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *